« Fenhantar »

« Fenhantar »
En italian quò se dich « farniente », « far res », se dich tanben lo relais. En d’autres mots se pòt resumir en ren fotre au país. Lo fenhant, lo deleser, lo penlant, lo bon a ren en occitan, la tradicion vòu que siá pas bon ni per bulir, ni per rostir. » Bon a res dau tot lo goiat.
Laidonc, per los que son en vacanças, e que se fan pas tròp espès dins nòstre monde de CDD, lor conselhe de non pas escotar lois pelaires que voldrián nos tuar au trabalh duren lo temps que se minjan ilhs lors rentas au ras de la piscina. Non, siatz pusleu un pauc lurauds ». Arrestatz tota activitat, pausatz vos. Tuatz lo telefòne, la television, barratz lo cledon e laissatz tombar l’àsne, entau, sens degun per venir vos embestiar o vos destrigar. Podetz tanben variar los plasers en legir, en vos solelhar o en vos rossir au solelh . Podetz quitament vos paiar lo luxe de raivar, raibar, somiar, pantaiar ». Miladius, per un còp, siatz pas espaurits e fasetz çò qu’avetz jamai lo temps de far lo reste de l’annada. Aiatz pas vergonha d’ésser cossard, d’èsser un deleser un còp dins vòstra vita. Veiqui çò que s’apela un vrai relais.
Màs tot parier, laissatz me aver una pensada per los recrubidors, los teulaires, los ardelisiers, coma tanben per nòstras pauvras repassairitzdins lor botiga escatorrentas que son pas ilhs en vacanças e que zo meritarián ben autant que los autres.

La Felibrejada

La Felibrejada

Quò fai mai d’un segle que dura la Felibrejada dau o del Peirigòrd e marcha enquera. Au nòrd, coma au sud dau despartament, se trufan coma de Loís Padena de las diferencias de dialectes, quela festa passa lo temps, tranquilòtament màs segurament e tots los vilatges e las ciutats dau país la volen un jorn chas ilhs.
Màs que fai que quò foncciona enquera. Per la toristalha, comprene ben. Qu’es una noveutat colorada e folclorica que la rassegura dins sas conviccion que la « Provincia » es entau, simpatica e e un pauc passeista. Màs per los 15 a 20 mille peirigordins que chada annada li van se permenar quauque siá l’endrech, onte se pòt trobar la motivacion ? Per ieu que l’i vau totjorn, ai benleu quauquas ideias.
La Felibrejada quo es un pauc coma un estivatge per los peirigordins. Lo prumier dimenge de julhet 10 % de la populacion se’n vai a la font sacrada de sas raiçs. Lo monde se’n vai a l’encontra d’un passat idealisat e d’una cultura d’òc que n’auriá pas bolegat dempuei la debuta dau segle XX. Maniera de se rassegurar o respect degut aus reires, plaser de veire de las flors, daus metiers ancians, e de costumes, tot s’i tròba boirat ; màs una chausa es segura, es lo rendetz vos dau pòple peirigòrd en quèsta de son identitat.
Ujan lo Bornat fai doas jornadas a l’entorn de la cultura d’òc, en amont de la Felibrejada. A convidat d’artistas contemporeus, e fai la part bela a la creacion occitana de uei. Es un pariatge sus l’avenidor que risca de bolegar un pauc las costumas, màs qu’a lo merita d’eissear de balhar un buffe noveu ad aquela bela dama qu’es la Felibrejada. Soetem lor coratge e succeda dins quela entrepresa. N’auren mestier.

L’antifrasa per governança.

L’antifrasa per governança.

Après una annada de gouvernança Sarkozista me fau confessar que sei pas deçaugut, p’un piau ! L’òme es fin, coma una perla, e a reussit a dire tot e son contrari en bastir en vertadiera metòda politica l’utilisacion de l’antifrasa a tots los niveus. Ne’n voletz daus exemple, e ben ne’n veiqui. Quand se parla d’una governança umile e econòma, fau comprendre explosion daus frais de representacion au chap de l’Estat bling bling : 300 000 € per las robas e los restaurant de Rachida, 200 000 € per botar en plaça l’estudiò per l’intervusda dau president, 500 000 € per preparar l’anonça dau tot pitit plan de melhorament daus barris, …, e n’i a tant enquera. Quand lo ministre de l’educacion dich qu’anem melhorar las condicions d’ensenhament, fau entendre de clàças clafidas d’escolans, una disparicion programada de las opcions, de l’occitan per exemple, e la suppression de 80 000 ensenhaires en 5 ans. Quand se parla de refòrma de la secu, fau comprendre recession e medecina a doas vitessas, mens de remborassament, mai de mutuala e d’assegurança privadas. Si auvissetz parlar daus drechs de l’òme e de sa desfensa, s’agís daus drechs de l’òme blanc, crestian e européenc, pas de los de l’african, dau tibetan o dau tchetchena : anem riscar de potinhar los beus de queu monde noveu.
Zo vos dise, jamai dempuei longtemps avián pas agut drech a una tala dicotòmia d’entre lo discors oficiau e la realitat de la pratica governamentala. Vos ai donat nonmàs quauques exemples e n’ia mai enquera e dins aquela debuta d’estiu me demanda ben çò que vai nos arribar pendent las vacanças e a la rintrada propchena. Lo pire es benleu enquera per venir. E ieu, pratique pas l’antifrasa.

Las semnidas

Las semnidas
Ezra Pound disset un jorn au jòune poeta Wiliam S.Merwin que cerchava a aprener a escriure lo bon vers : « read seeds not twigs », legissetz las semnidas non pas las brochidas ! Per eu, la poesia originala européenca se trobava au cuer de la lirica daus trobadors de lenga d’òc. Per tocar l’escriutura sensiua, conselhava au novici d’aprener l’occitan, que sonava provençau e de revirar los trobaires de la poesia occitana de l’Edat Mejan. Fin finau, es que seriá pas temps d’aplicar lo conselh au monde que nos environa : anar a la font e ‘chabar de se batre contre las consequenças. Quo es pas una question de devenir passeista. Non, qu’a ren a veire e subretot i a ren de reaccionàri dins çò que dise. Es pas mai question de glorifiar lo passat màs pusleu de comprener lo perque de las chausas.
Nòstre monde cercha totjorn a enançar, a ganhar de temps, sens se balhar lo temps per comprendre. Lai onte los asiatics luchan contre las raiçs dau mau, n’autres los européencs prenem daus medicaments per far passar la dolor deguda au mau. Kirikou, lo pitit filòsofe daus enfants vengut d’Africa se demandava perque Kararba la fachiliera era meschanta. Se fuguet un adulte de nòstra bela França, auriá miaunat per qu’ela fuguessa condemnada embu na pena incompressibla.
Los problemas economics, culturaus, sociaus, que nos son pausats auei, necessitan un pauc de recuòl. Quand cerchan un parelh de chaussas sens lo trobar, avant de tot esbolhar, vau melhor tornar far lo chamin dempuei lo fiau per sechar lo linge. Coma se disiá Ezra Pound : « read seeds not twigs ».

Perque èsser militant occitan ?

Perque èsser militant occitan ?
Perque contunhar entau a se batre per una lenga e una cultura en perdicion ? I a tant d’autras chausa de far sus terra. E puei i a nonmàs una vita, laidonc perque la perdre per una causa fotuda per davança ?
Son aqui tot plen de questions que me viren dins la testa daus uns còps, quand lo morau es au pus bas o que las novelas per l’ensenhament de l’occitan son pas tròp bonas. E i totjorn un mauplasent per far de l’umor a l’entorn d’aquò. Quò es que ne’n fau de la volontat per pensar que la culturas e la lengas fan partida de la richessa mondiala tan coma los monuments o las pinturas. Lo patrimòni imateriau sembla totjorn sens interest per l’inteligencià. De segur se pòt pas vendre un poema de Bertran de Born o uns novela de Max Roqueta coma se vend un Matis o un Picassò. Dins nòstre monde existís nonmàs çò que se vei e subretot çò que se ‘chapta, çò que se crompa. L’imaterialitat d’una lenga se es pas protegida per la lei la bota en dangier. D’alhors tota lenga es en dangier. Lo quite inglés o lo quite francés ! Se la perenitat d’una lenga deu se pausar sus un poder econimic e nonmàs sus aquò van leu leu dispareisser la quasi totalitat de las lengas e de las culturas sus nòstra terra. E sei pas segur que i aurem ganhat.
Laidonc, perqué se batre per l’occitan ? Se batre per l’occitan qu’es se batre per totas las lengas dau monde, per tots los pòples dau monde. Fin finau quo es un combat tant ben gloriós coma ben d’autres que semblan mai important.